Si të përpiloj një “Plan Biznesi”?

Autor: Skender Mustafi
Përditësuar më: 18 Mars 2019
Publikuar më: 14 Maj 2010

Hyrje

Plani i biznesit është një përmbledhje e shkruar e aktivitetit të propozuar të ndërmarrjes[1]ku, varësisht nga nevoja dhe synimet e saja, këto aktivitete mund të jenë afatshkurtra ose afatgjata. Plani i biznesit është një dokument i gjallë, i cili zhvillohet vazhdimisht e që pasqyron ardhmërinë e ndërmarrjes.

Ekspertë të ndryshëm vlerësojnë se plani i biznesit është një nga mjetet më të rëndësishme të një ndërmarrjes dhe që përgatitet për të ose për investuesit në të.[2] Ju mund të realizoni një plan biznesi për ndërmarrjen tuaj ose t’i ofroni ndonjë investitori duke kopjuar strukturën e më poshtme dhe duke zëvendësuar përshkrimet me të dhënat konkrete.

Në fund të artikullit keni edhe një shembull konkret të indeksit të një plani të biznesit.

Indeksi i detajuar i përmbajtjes së një plani të biznesit

1. Përmbajtja

Një plan biznesi duhet të përmbajë detajet:

• si do të zhvillohet biznesi,
• kur do të merren vendimet e veprimit,
• kush do të marrë pjesë në implementimin e këtij plani dhe
• si do të menaxhohen paratë.

Strategjia e krijimit të planit të biznesit bëhet varësisht cili është qëllimi i ndërmarrjes [4]. Qëllimi i saj mund të jetë:

• zhvillimi i biznesit (ose rritja e tij)
• zhvendosja dhe ndryshimi i modelit të biznesit.

Gjithashtu gjatë implementimit të tij duhet përqendruar rreth asaj se si do të arrihet me sukses të gjenerohen të hyra përmes këtij plani.

Konkretisht plani i biznesit fillimisht përfshinë një koncept fillestarë dhe bazë ku janë objektivat, synimet, arsyet e biznesit, pastaj përfshinë një përshkrim të situatës në moment të nismëtarëve të projektit të biznesit ose të situatës në moment të biznesit ekzistues (që tenton drejt zgjerimit).

E rëndësishme është të jepen të dhëna mbi:

• grupin udhëheqës,
• produktin i cili do të prodhohet, ose shërbimin i cili do të ofrohet,
• mbi konsumatorët ose klientët të cilët do të jenë gjenerues të profitit, i cili synohet përmes këtij plani.

Gjithashtu, duhet analizuar konkurrenca në tregun i cili synohet, rreziqet që kanosen, si dhe të bëhet analiza SWOT.

Përfundimisht duhet përshkruar:

• si pretendohet caktimi i çmimit,
• si mendohet të realizohet shitja (ofrimi i shërbimit),
• cilat taktika do të përdoren për të arritur deri tek konsumatori,
• detaje mbi shpërndarjen,
• duhet përshkruar detaje mbi mënyrën e implementimit të marketingut.

Për të qenë i gjithë plani komplet gjithashtu duhet siguruar edhe të dhëna konkrete financiare rrethe gjithë parapërgatitjes së planit, realizimit të tij, si dhe realizimit të të hyrave nga ofrimi i produktit ose shërbimit të caktuar.

2. Përmbledhja ekzekutive

• Prapavija – bëhet përshkrim i shkurtër mbi ndërmarrjen, biznesin dhe vlerën që ajo ofron.
• Koncepti – përshkruhet në pakë fjalë koncepti i biznesit të ndërmarrjes.
• Objektivat – në pika të shkurta bëhet përshkrimi i objektivave: nëse bëhet fjalë për një plan biznesi për një ndërmarrje të re, atëherë shkruhen objektivat e saja.
  nëse hapet një repart i ri ose bëhet plan për produkt ose shërbim të ri, atëherë duhen shkruar objektivat e këtij reparti ose produkt, respektivisht shërbimi.
• Menaxhimi – përshkruhet mënyra e menaxhimit të këtij projekti të ri dhe vendosen objektivat, misioni dhe pikat e suksesit. Pikat e suksesit nënkuptojnë ato elemente, të cilat ju i shihni si të domosdoshme për arritjen e suksesit, këto pika duhen përmendur në plan.
• Marketingu – shpaloset misioni, objektivat dhe pikat e suksesit të ndërmarrjes përmes marketingut.
• Financat – prezantohen pikat kyçe të planit financiar të cilat shihen si bazat themelore për arritjen e suksesit të ndërmarrjes.
• Përfundimi – bëhet përmbledhja e vizionit të ndërmarrjes i cili është i lidhur drejtpërdrejtë me këtë plan.

Shënim dhe sugjerim:

Përmbledhja ekzekutive duhet të ketë jo më shumë se dy faqe të formatit A4 me shkronja normale. Duhet të jetë një përmbledhje e tërë planit të biznesit, një hyrje e shkurtër dhe efektive. Për atë, gjithmonë sugjerohet që kjo pjesë të shkruhet dhe kompletohet pas përfundimit të pjesëve të tjera të planit të biznesit.

Zakonisht investuesit, për të cilët bëhet plani,  janë të ndikuar drejtpërdrejtë nga ‘Përmbledhja ekzekutive’ nëse do të vazhdojnë me analizën e mëtejme të planit ose jo.

3. Situata momentale

• Ambienti tregtarë – përshkruhet ambienti ku ndërmarrja për momentin tregton, segmentin e tregut ku plason produktin ose shërbimin.
• Cikli jetësorë i produktit – përshkruhet kohëzgjatja e e të gjitha fazave të jetës së produktit, duke filluar nga planifikimi e deri tek nxjerrja e tij nga prodhimi.
• Çmimet dhe fitimi – paraqiten rezultatet e analizës mbi çmimet dhe fitimin i cili pretendohet të realizohet duke shfrytëzuar fakte dhe duke vërtetuar ato.
• Konsumatorët – përshkruhen: konsumatorët momental dhe potencial të ndërmarrjes, vendndodhja e tyre
  • shtrirja e tyre demografike
  • nevojat e tyre
  • numri i tyre
  • në ç’masë ua plotëson nevojat dhe ua shuan problemet e tyre produkti ose shërbimi i ndërmarrjes.
• Shpërndarja – përshkruhet plani i shpërndarjes së produktit dhe llojet e rrjeteve shpërndarëse të cilat planifikohet të shfrytëzohen.
• Udhëheqja – përshkruhet mënyra e planifikuar e udhëheqjes së sektorit, produktit ose shërbimit të ri.
• Burimet financiare – përshkruhet struktura e burimeve të financimit,
  • në çmasë mbulon projektin financiarisht ndërmarrja me forcat e saja
  • sa borxhe planifikohen dhe
  • sa i kërkohet subjektit për të cilin po shkruhet plani

Sqarim dhe sugjerim

Si në pjesën e parë ashtu edhe në këtë pjesë, mundohuni sa më shumë t’i argumentoni kërkesat dhe përshkrimet e shkurta. Argumenti është baza më e shëndoshë e vlerësimit. Mos bëni sqarime të kota e te përsëritura, numërimet bëni të qarta, ndarjet precize, kërkesat reale.

4. Objektivat

• Objektivat primare të ndërmarrjes– numërohen dhe analizohen objektivat kryesore të ndërmarrjes
• Synimet e biznesit – shpalosen synimet e biznesit, si në afat të shkurtër ashtu edhe në afat të gjatë.
• Arsyet – paraqiten arsyet e përfshirjes së ndërmarrjes në biznesin e caktuar.
• Kthimi i investimeve – përshkruhet rruga dhe strategjia e planifikuar e kthimit të investimeve. Kjo është e lidhur ngushtë me aftësinë e ndërmarrjes për të kthyer borxhet.
• Objektivat financiare – paraqiten të dhëna financiare të cilat ndërmarrja, pas analizave sa më reale, paraqet si objektiva të saja.
• Pozita e rritjes – në bazë të të dhënave të planifikuara përcaktohet dhe shpaloset niveli i rritjes së ndërmarrjes.
• Menaxhimi (të dhëna mbi firmën) – në këtë pikë përshkruhet trupi udhëheqës i ndërmarrjes.
• Si filluam – bëhet përshkrimi, në pika të shkurta, i historikut të ndërmarrjes
• Grupi i menaxhimit – shpaloset numri dhe struktura e elitës udhëheqëse dhe shtrirja e tij.
• Përgjegjësitë – përshkruhet përgjegjësitë e menaxhmentit të lartë të ndërmarrjes, duke identifikuar, secilin, sipas emrit dhe përgjegjësisë.
• Kërkim dhe zhvillim – përshkruhet sektori për kërkim dhe zhvillim
• Mbështetje nga jashtë – nëse ka mbështetje profesionale, në fuqi punëtore ose bashkëpunime të tjera të ndryshme atëherë edhe bëhet edhe përshkrimi i tyre.

6.  Përshkrimi i produktit ose shërbimit

• Përshkrimi i produktit ose shërbimit momental – në këtë pjesë përshkruhet produktin i cili është zhvilluar së fundi ose i cili është duke u zhvilluar; ose shërbimi i cili është konceptuar ose është duke u realizuar. Përshkrimi duhet të jetë i shkurt dhe i qartë pa përsërisje të të dhënave.
• Teknologjia – nënkupton përshkrimin e teknologjisë me të cilën realizohet produkti ose ofrohet shërbimi.
• Vlera e ofertës – është pjesë e cila përmbledh përshkrim të shkurtër të dobisë së konsumatorit nga konsumimi i produktit ose shërbimit të ofruar. Në mënyrë të qartë duhet identifikuar dhe përshkruar problemi i konsumatorit i cili tentohet të shuhet përmes ofertës.
• Planifikimi i së ardhmes – është pjesë e cila kërkon përshkrim i parashikimeve dhe planifikimeve për të ardhmen e ofertës dhe vetë ndërmarrjes e biznesit të saj.
• Teste – në këtë pjesë paraqiten hulumtimet të cilat janë realizuar dhe janë duke u realizuar për zhvillimin e vazhdueshëm të produktit ose shërbimit të ofruar. Përshkrimi bëhet pa kaluar në detaje dhe informacione të tepërta, por vetëm me argumente bindëse.
• Cikli i jetës së ofertës – përshkruani ciklin e jetës së produktit/ ose shërbimit.
• Ekspozime – njoftimi i palës me mostër konkrete të ofertës qoftë përmes ofertës fizike të produktit, përshkrim të produktit të pakapshëm ose demonstrim të shërbimit.

7. Konsumatorët

• Studim rasti – në këtë pjesë duhet paraqitur të dhëna mbi nevojat e konsumatorëve dhe ndërlidhjen e drejtpërdrejtë me produktin ose shërbimin e ofruar. Për më shumë, duhet qartësuar aftësitë e kësaj oferte për të larguar problemet, respektivisht për të shërbim nevojat dhe dëshirat, e konsumatorëve.
• Lista e konsumatorëve – përmbledh segmentin ose segmentet kryesore të konsumatorëve. Për më shumë, identifikohen dhe përshkruhen konsumatorët të cilët e përbëjnë pjesën më të madhe të tregut. Madje, nëse keni segmente të shumta për oferta të ndryshme, atëherë duhet identifikuar segmentet kyçe të konsumatorëve.

8. Konkurrenca

• Fuqia konkurruese – Në këtë pjesë identifikohen si konkurrentët e tanishëm ashtu edhe ata të mundshëm; si konkurruesit kombëtarë ashtu edhe ata ndërkombëtarë; si dhe si ata të drejtpërdrejtë ashtu edhe ata të tërthorë. Madje, në pakë fjalë përmblidhen pikat e tyre të ndikimit kundrejt ofertës së ndërmarrjes.
• Vëzhgim & Përfundim – Këtu përmblidhet strategjia e cila është zhvilluar ose paraparë përmes së cilët do të bëhet shkrirja në treg. Gjithashtu përshkruhet qëndrimi dhe pozicioni i ndërmarrjes kundrejt konsumatorëve dhe konkurrencës.

9. Rreziqet

Identifikohen dhe përshkruhen rreziqet me të cilat ndërmarrja përballet ose mund të përballet në një periudhë të caktuar; qofshin ato natyrale, shtetërore, apo ekonomike.

9.1. Analiza e tregut

• Definimi i tregut – duhet të bëhet sipas të dhënave të mbledhura dhe specifike për produktin, shërbimin ose ndërmarrjen tuaj. Këtu përshkruhet :
  • largësia e tregut,
  • dendësia e tregut,
  • madhësia e tregut,
  • shpërndarja e konsumatorëve,
  • konsumatorët konsumatorët absolut,
  • konsumatorët relative,
  • jo konsumatorët etj.
• Historia e shitjeve – jepet një prapavijë e shitjeve të realizuar në një periudhë të caktuar.
• Fitimet – paraqiten përfitimet të cilat parashihet të arrihen në tregun e analizuar si dhe paraqitet rritja ekonomike e ndërmarrjes.
• Ndarja e tregut dhe pozita në treg – renditet ndërmarrja në treg dhe identifikohet pozita e saj duke marr parasysh dhe konsumatorët. Gjithashtu, trajtohen dhe aftësitë konkurruese të ndërmarrjes si dhe aftësitë konkurruese të produktit ose shërbimit i cili ofrohet, kundrejt konkurrentëve dhe ofertave të tyre.
• Metodat e marketingut – bëhet trajtimi dhe përshkrimi i metodave të cilat janë përzgjedhur për tu shfrytëzuar për njoftimin e konsumatorëve me produktin. Përshkrimi varet dhe ndryshon varësisht nga situata e ndërmarrjes. Përshkrimi dhe metodat ndryshojnë nëse biznesi i ndërmarrjes ose vetë ndërmarrja është e re nga situata kur ndërmarrja është e njohur në treg dhe paraqitet me produkt ose shërbim të ri.
  Trendet industriale – është pjesë e cila paraqet pozitën e ndërmarrjes në industri. Njëkohësisht përshkruhet situata në industri dhe trendet të cilat zotërojnë. Ndikimi i tyre ndaj ndërmarrjes. Si dhe aftësitë e ndërmarrjes për të zhvilluar vetë trende.

10. Analiza SWOT

Analiza SWOT arrinë në rezultate të situatës aktuale të ndërmarrjes duke trajtuar vetëm katër faktorë që mbulojnë ambientin e jashtëm dhe të brendshëm të ndërmarrjes. Për realizimin praktik të kësaj analize sugjerohet shfrytëzimi i kornizës së njohur të saj:

• Fuqitë janë në të vërtetë përparësitë ose aftësitë që ndërmarrja ka kundrejt konkurrentëve. I paraqisni fuqitë më të rëndësishme në formë liste.
• Dobësitë janë të metat që ndërmarrja ka kundrejt konkurrencës e që mund të tejkalohen në një periudhë të caktuar kohe. Duhet të paraqiten, gjithashtu, në një listë.
• Mundësitë – janë fuqitë e identifikuara, të ofruara në treg përmes ndryshimeve të ambientit të tregut ose konkurrencës, të cilat do të shfrytëzohen për të ngritur nivelin e duhur të konkurrimit ose për të tejkaluar atë në të ardhmen. Kjo, duke marr parasysh elementet momentale si: aktivitetet, njohuritë, teknologjitë, idetë, fuqinë punëtore, etj. Në këtë pikë përfshihen dhe paraqiten edhe mundësitë të cilat, për momentin, i ka identifikuar vetëm ndërmarrja.
• Rreziqet, në të vërtetë, paraqesin të metat e pandryshueshme të ndërmarrjes. Si tek mundësitë ashtu edhe tek rreziqet, ndërmarrja është e paaftë për t’i shtuar, respektivisht për t’i mënjanuar ato. Andaj përpilohet një listë të faktorëve të ndryshëm si ato social, ekonomik, politik, gjeografik, etj..

11. Çmimet dhe fitimi

Kjo tërësi merret me përpilimin e çmimeve për produktet ose shërbimet për të cilat u shkrua më sipër.

• Struktura bazë – përshkruhet metoda e përpilimit të çmimeve të produkteve ose shërbimeve.
•  Tregtimi – trajton aftësinë tregtuese të ndërmarrjes dhe kostot e tregtimit.
• Shpërndarja – identifikohen dhe trajtohen kanalet e shpërndarjes, hapësira gjeografike dhe kostot e shpërndarjes.
• Paraqitja e ofertës– përshkruhet produkti ose shërbimi i ofruar.
• Shitjet direkt – qartësohet menaxhimi i shitjes direkt si dhe elementet e përbërjes së shitjes direkt e cila do të shfrytëzohet në rastin konkret.
• Politika e çmimeve – njihen metodat e menaxhimit të çmimeve, si dhe ndryshimin e tyre në situata të caktuara ose të planifikuara.
• Kostot – analizohen dhe qartësohen kostot në total si dhe mënyra e menaxhimit të tyre.

12. Taktikat e shitjes

• Metodat momentale të shitjes – të cilat ndërmarrja tanimë është duke shfrytëzuar në treg. Nëse kemi të bëjmë me ndërmarrje tërësisht të re, atëherë përshkruhet metodat e planifikuara për shitje.
• Shitje – përshkruhet aftësia e shitjes si dhe gjendja aktuale kundrejt ndryshimeve në treg dhe kundrejt fuqisë së konkurrencës.
• Lakoret e reagimit – zhvillohen dhe trajtohen lakoret e reagimit të konsumatorëve në raste ndryshimesh në politikat e ndërmarrjes.
• Shitjet ekzekutive – përshkrim i shitjes ekzekutive në periudhën e fundit.
• Shitjet direkt – përshkruhen kapacitet e ndërmarrjes për shitje direkte si dhe format të cilat shfrytëzohen.
  • Përfaqësuesit e prodhimit– identifikohen dhe trajtohen të gjithë të cilët merren si të rëndësishëm
  • Shpërndarjet – përshkruhet mënyra e shpërndarjes së produktit ose shërbimit, kostot e realizimit të saj si dhe efektivitetin.
  • Prodhuesit e pajisjes origjinale – bëhet identifikimi dhe përshkrimi i tyre.
  • Shitësit – identifikohen shitësit, kategorizohen ata sipas faktorëve të rëndësishëm; trajtohet lidhja dhe raporti me ata.
  • Marketingu direkt – identifikohen dhe trajtohen format e marketingut direkt të cilat janë në shfrytëzim në kohën e përpilimit të planit të biznesit.

13. Shpërndarja

• Metodat – identifikohen kanalet e shpërndarjes dhe bëhet paraqitja e tyre.
• Kostot – bëhet kategorizimi i kostove varësisht nga kategoritë e shpërndarjes dhe idetifikohen kostot reale të shpërndarjes.
• Mbulimi i shpenzimeve– shpalosen burimet dhe mënyrat e mbulimit e shpenzimeve të shpërndarjes.
• Cikli i shpërndarjes – nëse kemi të bëjmë me më shumë cikle për më shumë se një lloj shpërndarjeje atëherë përshkruhen vetëm ciklet e rëndësishme.
• Shpërndarja ndërkombëtare – nëse kemi të bëjmë me një të tillë, atëherë bëhet përshkrimi i saj.
• Nxitjet e tregtimit – taktikat të cilat shfrytëzohen për të bërë nxitje në tregtim.
• Shërbimet konsumatore – përshkrimi i shërbimeve të cilat u ofrohen konsumatorëve përkrah produktit të shitur.
• Politika e kthimit dhe përshtatjes – identifikohen politikat të cilat shfrytëzohen për të bërë kthime dhe përshtatje në raste të ndryshimit të kushteve në treg.